به گزارش ثریا پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) از ۹ سال پیش با ابلاغ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تشکیل گروه پژوهشی رتبه بندی عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور را با شاخص‌ها و معیارهای مصوب انجام داده و بعد از گذشت چندین سال متوالی عملاً در سطح ملی به یک مرجع در این حوزه تبدیل شده است.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان بر ضرورت «ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها» تاکید فرموده و بر تعیین معیارها و شاخص‌ها و نیز مزیت‌های لازم برای رتبه بندی به منظور ارتقای کیفی دانشگاه‌ها و ایجاد رقابت مثبت تاکید و به رصد و پایش کردن کشورهایی که نیت ما پیشی گرفتن علمی از آنهاست توصیه فرمودند.

در همین راستا و به منظور مقایسه حرکت علمی و عملکرد دانشگاه‌های کشور در سطح بین المللی و با توجه به تجارب ارزشمند گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در زمینه رتبه بندی دانشگاه‌ها در سطح ملی، از سال گذشته دو نوع رتبه بندی جدید در سطح بین المللی با عنوان «رتبه بندی جهانی ISC» با عنوان (ISC world University rankings) و نیز «رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام (ISC Islamic world university rankings)» در دستور کار قرار گرفت.

«رتبه بندی جهانی ISC» به منظور رتبه بندی دانشگاه‌های جهان در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش، آموزش، نوآوری و فعالیت‌های بین المللی را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد. نکته مهم در معیارهای این رتبه بندی این است که بعد کیفی و کمی پژوهش همزمان با هم مورد بررسی قرار می‌گیرند.

براساس پایش ها و تحلیل‌های صورت گرفته در گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، رتبه بندی جهانی ISC اولین بار در سال ۲۰۱۸ با حضور ۱۲۲۰ دانشگاه در سطح دنیا آغاز شد و در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۰۵ دانشگاه افزایش یافته است.

از کشور جمهوری اسلامی ایران ۴۳ دانشگاه در «رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹- ISC» حضور داشته اند.

جدول زیر تعداد و رتبه‌های دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی جهانی ISC و نیز در سطح کشور نشان می‌دهد:

* کلیه دانشگاه‌هایی که رتبه بندی آنها در بازه یکسان هستند همگی هم رتبه بوده و ترتیب اسامی ذکر شده در این گزارش مطابق با سامانه رتبه بندی ISC بر اساس حروف الفبا (به لاتین) است. بنابراین دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران در رتبه اول، دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی شریف و تربیت مدرس در رتبه سوم و سایر دانشگاه‌ها نیز در بازه‌های یکسان هم رتبه هستند.

جایگاه دانشگاه‌های قاره‌ها و کشورهای مختلف دنیا در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

در «رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹- ISC» تعداد ۲۰۰۵ دانشگاه از سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته و رتبه بندی شدند.

جدول زیر دانشگاه‌های حاضر در «رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹- ISC» را به تفکیک قاره در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نشان می‌دهد:

در «رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹- ISC» سه دانشگاه هاروارد، استنفورد و انستیتوی فناوری ماساچوست MIT در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. دانشگاه‌های جان هاپکینز، میشیگان، کلمبیا، تسینگ هوا (از کشور چین)، انستیتوی فناوری کالیفرنیا، دانشگاه پنسیلوانیا به ترتیب در رتبه‌های ۴ الی ۹ و دانشگاه‌های دوک و واشنگتن سیاتل (به صورت مشترک رتبه ۱۰) دنیا قرار گرفته اند.

در بین ۱۰ دانشگاه برتر جهان ۱۰ دانشگاه از کشور ایالات متحده آمریکا و ۱ دانشگاه از کشور چین بوده اند.

کشور آمریکا با ۳۰۱ دانشگاه، چین ۲۷۶ دانشگاه، ژاپن ۱۱۵ دانشگاه، انگلستان ۹۷ دانشگاه، ترکیه ۷۲ دانشگاه، فرانسه و آلمان هر کدام با ۷۱ دانشگاه، هند ۷۰ دانشگاه، ایتالیا ۶۳، کره جنوبی ۵۹ دانشگاه، برزیل ۵۷ دانشگاه، اسپانیا ۵۲ دانشگاه، ایران ۴۳ دانشگاه، کانادا و لهستان هر کدام با ۴۲ دانشگاه، در این رتبه بندی حضور داشته اند.

بهترین رتبه بین المللی دانشگاه‌های برتر دنیا در کشورهای آمریکا رتبه ۱، چین رتبه ۷، انگلستان رتبه ۱۲، کانادا رتبه ۱۸، ژاپن رتبه ۱۹، دانمارک رتبه ۲۴، سوئیس رتبه ۲۶، کره جنوبی رتبه ۳۰، سنگاپور رتبه ۳۴، استرالیا رتبه ۳۶، فرانسه رتبه ۳۹، آلمان رتبه ۴۳، بلژیک رتبه ۴۸، تایوان رتبه ۵۷، هلند رتبه ۶۰، عربستان سعودی رتبه ۶۳، هنگ کنگ رتبه ۶۵، اسپانیا رتبه ۷۰، سوئد رتبه ۸۵ و برزیل رتبه ۸۷ بوده است.

جایگاه دانشگاه‌های کشورهای آسیایی در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

کشور چین با دانشگاه تسینگ هوا و کشور ژاپن با دانشگاه توکیو که به ترتیب در رتبه‌های ۷ و ۱۹ قرار دارند بهترین رتبه‌های دانشگاه‌های آسیا را از آن خود کرده است. بهترین رتبه دانشگاه‌های کشورهای کره جنوبی رتبه ۳۰، سنگاپور رتبه ۳۴، تایوان رتبه ۵۷، عربستان سعودی رتبه ۶۳، هنگ کنگ رتبه ۶۵، در رده‌های بعد قرار دارند.

جایگاه دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

در رتبه بندی سال ۲۰۱۹ ISC از نظر تعداد دانشگاه‌ها، ترکیه با ۷۲ دانشگاه بیشترین تعداد حضور را داشته است. در بین سایر کشورهای اسلامی، ایران با ۴۳ دانشگاه، مالزی با ۲۱ دانشگاه، مصر ۱۸ دانشگاه، اندونزی و پاکستان هر کدام با ۱۳ دانشگاه، عربستان سعودی ۱۲ دانشگاه، الجزایر و تونس هر کدام با ۷ دانشگاه، نیجریه ۶ دانشگاه و مراکش ۵ دانشگاه، امارات متحده عربی ۴ دانشگاه، لبنان، قطر، اردن، بنگلادش، قزاقستان و قطر هر کدام با ۲ دانشگاه و سایر کشورهای اوگاندا، عمان، کویت، کامرون، عراق، سنگال، سودان و هر کدام با ۱ دانشگاه در این رتبه بندی حضور داشتند.

در میان دانشگاه‌های برتر کشورهای اسلامی، عربستان سعودی در رتبه ۶۳، مالزی در بازه ۳۰۰-۲۵۱، مصر در بازه ۴۵۰-۴۰۱، ایران و ترکیه در بازه ۵۰۰-۴۵۱، لبنان و قطر در بازه ۶۰۰-۵۰۱ و پاکستان در بازه ۷۰۰-۶۰۱ بهترین رتبه جهانی را کسب کرده اند. در مجموع تنها ۸ دانشگاه از میان کشورهای اسلامی دارای رتبه زیر ۵۰۰ بوده اند.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن ۶۰ درصد)، نوآوری (با وزن ۱۵ درصد)، آموزش (با وزن ۱۰ درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن ۱۵ درصد) را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌های کشورهای اسلامی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد.

در «رتبه بندی جهانی ISC» دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که حداقل ۸۵۰ مدرک در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۵ در پایگاه وب آو ساینس به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی USPTO، WOS و Incite گردآوری شده است.

معیار پژوهش شامل ۵ شاخص حجم پژوهش، تعداد استناد به مقالات و تأثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان و تعداد مقالاتی است که در نشریات برتر به چاپ رسیده اند. بازه زمانی سه ساله ۲۰۱۵-۲۰۱۷ در این شاخص‌ها از جمله تعداد کل انتشارات هر دانشگاه در بازه زمانی سه ساله، تعداد کل استنادات به مقالات منتشر شده، تأثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان، تعداد مقالات با کیفیت دانشگاه (نشریات Q۱، مجلات نیچر، ساینس و فهرست نشریات نیچر ایندکس) است.

در جدول زیر شاخص‌های مورد استفاده در «رتبه بندی جهانی ISC» نشان داده شده است: